ทำไมการเข้าถึงบริการสุขภาพพื้นฐานยังเป็นเรื่องยาก
เหตุใดการถูกเลือกปฏิบัติเล็กๆ ในชีวิตประจำวันจึงสะสมจนกลายเป็นวิกฤติสุขภาพจิต
สิ่งที่ผู้หญิง LBT ต้องการจากนโยบายและสังคมจริงๆ คืออะไร
หลายคนอาจจะตั้งคำถามว่าในใจว่า คนที่เป็น หญิงรักหญิง (Lesbian), หญิงรักได้ทั้งสองเพศ (Bisexual) และ ทอม/ทรานส์ (Tomboy/Transman) กำลังเผชิญปัญหาอะไรบ้าง?
แม้เราจะได้ยินคำว่า “ความเท่าเทียมทางเพศ” บ่อยขึ้น แต่ความจริงคือกลุ่มผู้หญิง LBT ยังคงถูกทำให้ “มองไม่เห็น” ในระบบสาธารณสุข การศึกษา นโยบาย และแม้แต่ในชีวิตประจำวันของตัวเอง
รายงาน “สถานการณ์ปัญหาด้านสุขภาวะของกลุ่มหญิงรักหญิง หญิงรักสองเพศ และทอมหรือทรานส์” (LBT Well-Being Report 2024) ได้เปิดเผยข้อมูลเชิงลึกจากการสัมภาษณ์กลุ่มตัวอย่าง 25 คนทั่วประเทศ รวมถึงการทบทวนงานวิจัยไทยและต่างประเทศ พบว่าผู้หญิง LBT ต้องเผชิญปัญหาหนักหน่วงหลายด้าน และแทบไม่มีใครพูดถึง
รายงานชี้ว่า ปัญหาของผู้หญิง LBT ไม่ได้อยู่ที่ “ตัวบุคคล” แต่คือโครงสร้างทางสังคมที่ไม่รองรับความหลากหลายทางเพศ ปัญหาที่พบถูกแบ่งออกเป็นหลายมิติ ได้แก่:
• สุขภาพกาย: ผู้หญิง LBT บางคนถูกทำร้ายร่างกายทั้งจากคู่รัก เพศตรงข้าม หรือแม้แต่คนในชุมชน เพียงเพราะอัตลักษณ์ทางเพศของตนเอง ขณะเดียวกันยังมีปัญหาเข้าถึงบริการสุขภาพ เช่น การตรวจรักษาที่บุคลากรขาดความเข้าใจ หรือถูกปฏิเสธสิทธิ์เพราะไม่มีสถานะ “ครอบครัวตามกฎหมาย”
• สุขภาพจิต: หลายคนสะสมความเครียด ความโดดเดี่ยว และภาวะซึมเศร้า เพราะถูกปฏิเสธจากครอบครัว ถูกกดดันให้แต่งงานกับเพศตรงข้าม หรือไม่มีพื้นที่ปลอดภัยให้พูดคุย จนบางคนต้องทำร้ายตัวเองเพื่อระบายความเจ็บปวด
• สุขภาพทางเพศและอนามัยเจริญพันธุ์: ข้อมูลและอุปกรณ์ป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์มักไม่เข้าถึงผู้หญิง LBT ขณะที่บริการยุติการตั้งครรภ์ปลอดภัยหรือการผ่าตัด/ฮอร์โมนสำหรับทรานส์แมนก็เต็มไปด้วยอุปสรรค
• เศรษฐกิจและสังคม: หลายคนถูกเลือกปฏิบัติในที่ทำงาน ถูกกีดกันจากครอบครัวหรือชุมชน ไม่สามารถสร้างความสัมพันธ์หรือครอบครัวอย่างมั่นคงได้เพราะกฎหมายไม่รองรับ
เสียงจริงที่สะท้อนชีวิตจริง โดยรายงานไม่ได้เป็นเพียงตัวเลข แต่เต็มไปด้วยประสบการณ์ที่บีบหัวใจของผู้หญิง LBT ตัวอย่างเช่น:
“เคยโดนผู้ชายตีเพราะเขาหึงผู้หญิงที่เราคบด้วย แต่เราไม่กล้าแจ้งความ เพราะเขาเป็นลูกตำรวจ…” – ทอม อายุ 38 ปี
“เราโดนล่วงละเมิดทางเพศในที่ทำงาน เจ้านายกลับบอกว่าเป็นเรื่องธรรมดา คนอื่นก็โดนเหมือนกัน ทั้งที่เรากลัวจนต้องลุ้นทุกเดือนว่าจะท้องไหม” – เลสเบี้ยน อายุ 37 ปี
เรื่องเล่าเหล่านี้สะท้อนว่าผู้หญิง LBT ต้องอยู่กับความหวาดกลัว ความไม่มั่นคง และการขาดที่พึ่งพิงอย่างต่อเนื่อง
บางคนอาจมองว่านี่คือปัญหาเฉพาะกลุ่ม แต่รายงานนี้ชี้ชัดว่า การละเลยปัญหาของผู้หญิง LBT คือการละเลยสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐาน อาทิ พวกเธอถูกกันออกจากสิทธิในครอบครัวและสวัสดิการต่างๆ ไม่มีมาตรการป้องกันความรุนแรงเชิงโครงสร้าง และระบบบริการสุขภาพไม่ครอบคลุมและขาดความเข้าใจต่อความหลากหลายทางเพศ
สิ่งเหล่านี้ไม่เพียงกระทบผู้หญิง LBT เท่านั้น แต่ยังสะท้อนว่า สังคมไทยยังไม่ยอมรับว่าทุกคนควรมีสุขภาวะที่ดีอย่างเท่าเทียมกัน
รายงานนี้ไม่ได้หยุดแค่การบอกปัญหา แต่ยังเสนอแนวทางที่เป็นรูปธรรม เช่น พัฒนาบริการสาธารณสุขให้เข้าใจความหลากหลายทางเพศ, การปรับกฎหมายและนโยบายเพื่อปกป้องสิทธิของผู้หญิง LBT อย่างเท่าเทียม, การสร้างพื้นที่ปลอดภัยและระบบสนับสนุนทางจิตใจที่เข้าถึงได้, การปฏิรูประบบการศึกษาให้มีข้อมูลเพศศึกษาแบบรอบด้าน ไม่ตีตราใคร
รายงาน LBT Well-Being Report 2024 ไม่ใช่แค่ “งานวิจัย” แต่คือเสียงจริงจากคนที่ถูกทำให้เงียบมานาน ถ้าเราอยากเห็นสังคมที่เท่าเทียมจริง เราต้องเริ่มจากการฟังและยอมรับว่าปัญหาเหล่านี้มีอยู่
ดาวน์โหลดได้ที่ : https://hon.co.th/wp-content/uploads/2024/06/LBT-Well_Being-Report.pdf