LBT กับ VUCA World: การรับมือความท้าทายในโลกยุคใหม่
ในโลกยุคปัจจุบันที่เต็มไปด้วยความไม่แน่นอนและการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็ว หรือที่เรียกว่า VUCA World (Volatility, Uncertainty, Complexity, Ambiguity)
การเคลื่อนไหวเพื่อความเท่าเทียมของกลุ่มคนที่มีความหลากหลายทางเพศ โดยเฉพาะ LBT ก็ต้องเผชิญกับความท้าทายใหม่ๆ ทั้งในเชิงสังคม เศรษฐกิจ และวัฒนธรรม เรียกได้ว่ามักจะเกิดความเปลี่ยนแปลงและมีเรื่องที่ไม่คาดฝันอยู่ตลอดเวลา
ไม่ว่าจะเป็นความผันผวนทางเศรษฐกิจที่คาดเดาได้ยากส่งผลต่อการทำมาหากินของทุกคน การพัฒนาเทคโนโลยีที่ทำให้โลกของเราเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอด ใครไม่ทันการเปลี่ยนแปลงนี้ก็จะอยู่ยากมากขึ้น อย่างสวัสดิการรัฐของประไทยก็ต้องใช้อุปกรณ์อย่างสมาร์ทโฟนเป็นเครื่องมือในการเข้าถึง หรือเหตุการก่อการร้ายและการจราจลที่เกิดขึ้นโดยไม่มีใครทราบล่วงหน้า ฯลฯ
ดังนั้นคำว่า VUCA World นี้ ในมุมมองขององค์กรที่สนใจการจัดการความรู้ต่างๆ จะเน้นย้ำและให้สำคัญมาก จำเป็นต้องทำความเข้าใจและเรียนรู้ ซึ่งคำว่า VUCA นี้ ย่อมาจาก
1. Volatility (ความผันผวน): การเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วและไม่คาดคิด
2. Uncertainty (ความไม่แน่นอน): การขาดความชัดเจนในอนาคต
3. Complexity (ความซับซ้อน): ปัจจัยและเงื่อนไขที่เกี่ยวพันกัน จนยากต่อการทำความเข้าใจ
4. Ambiguity (ความคลุมเครือ): การขาดคำตอบที่ชัดเจนในสถานการณ์ต่างๆ
สถานการณ์เช่นนี้สร้างผลกระทบต่อทุกภาคส่วน ทั้งระดับโลก ระดับประเทศ ระดับภูมิภาคหรือชุมชน
ตัวอย่างที่ชัดเจน โดยเฉพาะในช่วงที่เกิดการระบาดของโควิด-19 ซึ่งเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตของมนุษย์ในทุกมิติ ไม่ว่าจะเป็นเศรษฐกิจ การศึกษา หรือสาธารณสุข
V ความผันผวน การระบาดของโควิด-19 ทำให้โลกต้องเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็ว ทั้งจำนวนผู้ติดเชื้อที่เพิ่มขึ้นอย่างฉับพลัน การเปลี่ยนแปลงของสายพันธุ์ไวรัส เช่น สายพันธุ์เดลต้าและโอมิครอน รวมถึงการเปลี่ยนแปลงนโยบาย เช่น การล็อกดาวน์ที่เกิดขึ้นอย่างไม่ทันตั้งตัว
ในช่วงนี้ กลุ่มคนไร้บ้านโดยเฉพาะในเมืองพัทยา ที่เป็นกลุ่ม Trans Woman ที่มาทำงานด้านบริการในพัทยา หลายคนอายุมาก และเมื่อยิ่งไม่มีงาน สถานการณ์ล๊อคดาวน์ ทำให้บางคนต้องออกมาเป็นคนไร้บ้าน ในช่วงนี้ทางองค์กรอย่าง HON ร่วมกับ มูลนิธิอิสระชน ต้องออกไปสำรวจ เพื่อช่วยเหลือด้านอาหาร ยา ฯลฯ ให้กับกลุ่มเหล่านี้
U ความไม่แน่นอนในช่วงเริ่มต้นของการระบาด โลกขาดข้อมูลที่เพียงพอเกี่ยวกับไวรัสชนิดใหม่ การพัฒนาวัคซีนและการรักษาเป็นสิ่งที่ยังต้องใช้เวลา อีกทั้งยังไม่สามารถคาดการณ์ได้ว่าเมื่อใดสถานการณ์จะกลับเข้าสู่ภาวะปกติ
C ความซับซ้อนโควิด-19 ไม่ได้กระทบแค่เรื่องสุขภาพ แต่ยังส่งผลต่อเศรษฐกิจ การศึกษา และสังคมในทุกระดับ ตัวอย่างเช่น การปิดพรมแดนระหว่างประเทศทำให้ห่วงโซ่อุปทาน (Supply Chain) ขัดข้อง เกิดการขาดแคลนอาหาร อุปกรณ์ป้องกันและเครื่องมือแพทย์บางชนิด หรือการเกิดปัญหาใหม่ๆ ที่รุนแรงมากขึ้น เช่น เพิ่มการเกลียดชัง และอคติดต่อคนเอเซีย เพราะเชื่อว่าต้นเหตุของไวรัสชนิดนี้มาจากประเทศจีน และยังเป็นปัญหาที่ยังคงแก้อคตินี้ไม่ได้จนถึงปัจจุบัน
A ความคลุมเครือ
แนวทางการแก้ไขปัญหาในช่วงแรกของการระบาด มีความไม่ชัดเจนว่ามาตรการใดจะได้ผลดีที่สุด เช่น การใส่หน้ากาก การเว้นระยะห่าง หรือการฉีดวัคซีน นอกจากนี้ การตัดสินใจด้านนโยบายยังต้องพิจารณาปัจจัยที่ขัดแย้งกัน เช่น สุขภาพของประชาชนและการรักษาเศรษฐกิจ เป็นต้น
LBT กับความท้าทายใน VUCA World
จากตัวอย่างสุดโต่งอย่างช่วงการระบาดของไวรัสโควิด 19 ทำให้เห็นภาพชัดเจนของโลกที่ผันผวน และแน่นอนว่าย่อมกระทบต่อการทำงานทางสังคมที่ก็เห็นภาพไม่ชัดเจนอย่างประเด็น LBT เช่นกัน กล่าวคือ
1. V ความผันผวนในกฎหมายและนโยบาย
ในหลายประเทศ แม้ว่าสิทธิของ LBT (รวมกลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศอื่นๆ ด้วย) จะได้รับการยอมรับมากขึ้น ในประเทศไทย กฎหมายสมรสเท่าเทียม แต่กฎหมายบางส่วนก็ยังคงเปลี่ยนแปลงไปตามสภาพการเมือง ตัวอย่างเช่น การถอยกลับของสิทธิในบางพื้นที่ หรือการเกิดขึ้นของนโยบายใหม่ที่สนับสนุนความเท่าเทียม การปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้จึงเป็นสิ่งสำคัญ
2. U ความไม่แน่นอนในทัศนคติของสังคม แม้ว่าการยอมรับ LBT และบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศกลุ่มอื่นๆ จะเพิ่มขึ้นในประเทศไทย แต่ในบางพื้นที่ เช่น พื้นที่นอกเมือง หรือชุมชนทางศาสนาอื่นๆ ยังคงมีความขัดแย้งหรือความไม่แน่นอนในทัศนคติ การสนับสนุนจากภาคธุรกิจและองค์กรต่างๆ เช่น การสร้างพื้นที่ปลอดภัย (safe spaces) และการส่งเสริมความหลากหลายทางเพศในที่ทำงาน กลายเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยลดความไม่แน่นอนเหล่านี้
3. C ความซับซ้อนของปัญหาสังคม เมื่อ LBT ต้องเผชิญกับปัญหาหลากหลาย เช่น การเลือกปฏิบัติ การเข้าถึงบริการสุขภาพ และการศึกษาในเชิงลึกเกี่ยวกับสุขภาพจิตในชุมชน ความร่วมมือระหว่างองค์กรไม่แสวงหาผลกำไร รัฐบาล และภาคเอกชน สามารถช่วยแก้ไขความซับซ้อนเหล่านี้ได้
4. A ความคลุมเครือในอนาคตในโลกที่เต็มไปด้วยการเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีและการปฏิวัติวัฒนธรรม LBT จำเป็นต้องปรับตัว เช่น การใช้โซเชียลมีเดียเป็นเครื่องมือสื่อสาร การสร้างชุมชนออนไลน์ และการส่งเสริมการศึกษาเกี่ยวกับความหลากหลายเพื่อเพิ่มความเข้าใจ เป็นต้น
จะเห็นได้ว่า การขับเคลื่อนประเด็นต่างๆ ของนักขับเคลื่อนทางสังคมที่อยากเห็นการเปลี่ยนแปลง ต่างทำงานยากขึ้นในทุกๆ ประเด็นรวมถึงการเคลื่อนไหวของ LBT รวมไปถึงกลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศทุกกลุ่ม ที่ต้องปรับตัว พัฒนากลยุทธ์ต่างๆ เพื่อความสำเร็จในระยะยาว
ความเป็นอยู่ที่ดี 5 มิติสุขภาวะกับการรับมือกับ VUCA World (5 Dimensions of Wellbeing)
เมื่อเราอยู่ในยุค VUCA World แนวทางที่จะทำให้เราอยู่ได้อย่างมีสติ และสามารถทำงานเพื่อแก้ปัญหาที่ซับซ้อนนี้ได้อย่างไรบ้าง
จากข้อเขียนของ อวยพร เขื่อนแก้ว กล่าวว่า การดูแลและส่งเสริมสุขภาวะที่ดีในทุกด้านจึงมีความสำคัญที่จะส่งผลให้เราสามารถมีบทบาทที่เข้มแข็งในการเปลี่ยนแปลงสังคมได้อย่างมีประสิทธิภาพ
บุคคลที่มีสุขภาวะที่ดีสามารถมีอิทธิพลในการสร้างความตระหนักรู้ และส่งเสริมการเปลี่ยนแปลงเชิงบวกในชุมชน ทั้งนี้สามารถนำไปสู่การสร้างสังคมที่มีความเข้มแข็งและสนับสนุนการพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน โดยมีรายละเอียดในแต่ละด้านดังนี้
1.ความเป็นอยู่ที่ดีทางกายภาพ (Physical wellbeing) มิตินี้เกี่ยวข้องกับสุขภาพและสภาพร่างกาย รวมถึงการออกกำลังกายสม่ำเสมอ โภชนาการที่สมดุล การนอนหลับเพียงพอ และการรักษาวิถีชีวิตที่มีสุขภาพดี นอกจากนี้ยังเกี่ยวข้องกับการจัดการความเครียดและการเจ็บป่วย รวมถึงการขอรับบริการทางการแพทย์เมื่อจำเป็น ความเป็นอยู่ที่ดีทางกายภาพเป็นพื้นฐานสำคัญเนื่องจากส่งผลต่อระดับพลังงาน อารมณ์ และความสามารถในการทำกิจกรรมในชีวิตประจำวัน
2.ความเป็นอยู่ที่ดีทางอารมณ์ (Emotional wellbeing) ความเป็นอยู่ที่ดีทางอารมณ์หมายถึงความสามารถในการเข้าใจและจัดการกับอารมณ์ การรับมือกับความเครียด และการรักษามุมมองเชิงบวกในชีวิต รวมถึงการมีความตระหนักในตนเอง ความยืดหยุ่นทางอารมณ์ และความสามารถในการสร้างและรักษาความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น ความเป็นอยู่ที่ดีทางอารมณ์มีผลต่อการมองตนเองและคนรอบข้าง และมีบทบาทสำคัญต่อสุขภาพจิตโดยรวม
3. ความเป็นอยู่ที่ดีทางสังคม (Social and relationship wellbeing) มิตินี้เน้นคุณภาพของความสัมพันธ์กับผู้อื่น ทั้งครอบครัว เพื่อน และชุมชนที่กว้างขึ้น ความเป็นอยู่ที่ดีทางสังคมเน้นการเชื่อมต่อกับผู้อื่น ระบบสนับสนุน และความสามารถในการมีปฏิสัมพันธ์ที่มีความหมายและสร้างความพึงพอใจในด้านสังคม รวมถึงการมีส่วนร่วมในสังคมและรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งและได้รับการยอมรับ
4.ความเป็นอยู่ที่ดีทางปัญญา (Intelligent wellbeing) ความเป็นอยู่ที่ดีทางปัญญาเกี่ยวข้องกับการเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง การคิดสร้างสรรค์ และการกระตุ้นทางจิตใจ รวมถึงการคิดเชิงวิพากษ์ การแก้ปัญหา และความอยากรู้ ความเป็นอยู่ที่ดีทางปัญญาจะได้รับการเสริมสร้างโดยการแสวงหาประสบการณ์ใหม่ ๆ การยอมรับความท้าทาย และการเปิดรับแนวคิดใหม่ ๆ มิตินี้ช่วยให้บุคคลพัฒนาและปรับตัวในโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว
5.ความเป็นอยู่ที่ดีทางจิตวิญญาณ (Spiritual wellbeing) ความเป็นอยู่ที่ดีทางจิตวิญญาณหมายถึงการมีเป้าหมายและความหมายในชีวิตไม่จำเป็นต้องเชื่อมโยงกับศาสนาแต่เกี่ยวข้องกับการมีค่านิยมความเชื่อและหลักการที่เป็นแนวทางในการดำเนินชีวิตมิตินี้อาจรวมถึงการสะท้อนตนเองการฝึกสติและการเชื่อมต่อกับสิ่งที่ยิ่งใหญ่กว่าตัวเองไม่ว่าจะผ่านทางศาสนาปรัชญาธรรมชาติหรือการปฏิบัติทางจิตวิญญาณอื่นๆความเป็นอยู่ที่ดีทางจิตวิญญาณมักช่วยเสริมสร้างความยืดหยุ่นและความสงบในใจ
วิธีรับมือใน VUCA World ของ LBT และผู้ที่มีความหลากหลายทางเพศกับการขับเคลื่อนประเด็น
1. การสร้างความยืดหยุ่น (Resilience): พัฒนาความสามารถในการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลง ซึ่งจะเน้นการเรียนรู้ด้านสุขภาวะทางปัญญาและสุขภาวะทางจิตวิญญาน ของเรื่องของสุขภาวะ 5 มิติ
2. การเรียนรู้ตลอดเวลา (Continuous Learning): นอกจากจะต้องเรียนรู้และเข้าใจในสุขภาวะ 5 มิติแล้ว การเสริมสร้างความรู้ที่ถูกต้องเกี่ยวกับความหลากหลายทางเพศในทุกมิติ ความรู้เกี่ยวกับสิทธิ LBT ความรู้ด้านอนามัยเจริญพันธ์ุ รวมไปถึงแนวทางในการสนับสนุนในด้านต่างๆ ของทั้งภาครัฐ เอกชน และองค์กรทางสังคมต่างๆ
3. การสร้างเครือข่าย (Networking): ร่วมมือกับองค์กรหรือชุมชนที่มีเป้าหมายร่วมกัน
4. การใช้เทคโนโลยี: ใช้แพลตฟอร์มดิจิทัลเพื่อกระจายข้อมูลและสร้างความตระหนักรู้
แม้ว่าจะยากและซับซ้อน แต่ประเด็น LBT กับ VUCA World นั้นเป็นเรื่องที่สะท้อนถึงการต่อสู้เพื่อสิทธิ ความเท่าเทียม และการยอมรับในสังคมที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว การพัฒนาความยืดหยุ่นและการปรับตัวในทุกมิติ ไม่เพียงแต่ช่วยให้ชุมชน LBT อยู่รอดในโลกที่ซับซ้อนนี้เท่านั้น แต่ยังเป็นส่วนสำคัญในการสร้างโลกที่เท่าเทียมและยั่งยืนในอุดมคติที่นักขับเคลื่อนทางสังคมทุกคนอยากเห็น